Balans of power, czyli jak znaleźć złoty środek

Jak twierdził Winston Chur­chill ​„demo­kracja jest najgorszą formą rządu, jeśli nie liczyć wszyst­kich innych form, których próbo­wano od czasu do czasu”. Choć ustrój nie jest idealny niewąt­pliwie wiąże się z przy­wi­le­jami dla obyw­ateli. Pozwala m.in. na utrzy­manie trój­pod­ziału władzy, zapro­po­no­wa­nego jeszcze przez Johna Locke’a w XVIII wieku. Od tego czasu wyróż­niamy więc władzę usta­wo­dawczą, wyko­nawczą i sądow­niczą. Najważ­nie­jszą zasadą, która powinna towar­zyszyć tym trzem filarom jest ich nieza­leż­ność. Tylko w ten sposób poszc­ze­gólne organy aparatu władzy mogą w pełni wyko­n­ywać powier­zone im funkcje.

Prawd­ziwi aktorzy sceny poli­ty­cznej

Władza usta­wo­dawcza to parla­menty jedno lub dwuiz­bowe. W Polsce prawo do twor­zenia nowych ustaw i zmiany konsty­tucji zare­zer­wo­wane jest dla Sejmu i Senatu. Wspólnie tworzą one Zgro­mad­zenie Naro­dowe w liczbie 560 posłów. Parla­ment pełni szcze­gólną rolę w systemie. Usta­nowione przez niego prawo wpływa bowiem na wszyst­kich obyw­ateli i wszystkie insty­tucje. I tak np. ostatnie projekty ustaw w Polsce o Sądzie Najwyższym i Krajowej Radzie Sądow­nictwa, a także doty­c­zące sądów pows­zech­nych, bezpoś­rednio inge­ro­wały nieza­leż­ność sądow­nictwa. Zakła­dały, że prezesa KRS będzie wybierał odtąd minister spra­wi­ed­li­wości. Spot­kało się to ze sprze­ciwem obyw­ateli. Wyszli na ulicę i próbo­wali walczyć o prezy­den­ckie weto. Andrzej Duda zawe­tował dwukrotnie. Zaak­cep­tował jednak ustawę o sądach pows­zech­nych.

Mnie­js­zość bez głosu

Niebez­piecznym zjawis­kiem w euro­pe­js­kich krajach może być znac­ząca prze­waga liczebna jednej partii nad innymi w parla­mentach naro­do­wych. W Polsce PiS stanowi więks­zość w sejmie. W Niemc­zech koalicja dwóch partii CDU i CSU, ma około 80 proc. głosów. – Nie wszyscy obywa­tele są należycie repre­zen­to­wani . Część z nich oddała głos na partie, którym nie udało się prze­kro­czyć progu wybor­c­zego – komen­tuje 24-letni Leo, mieszka­niec Moguncji.

Obywa­tel­skie nieposłus­zeństwo

Bezpoś­redni kontakt z władzą obywa­tele mają na co dzień, na przy­kład, kiedy zatrzy­muje ich policja. Funk­c­jo­na­ri­uszy obowią­zuje prawo. Mają nie tylko możli­wość, ale również i obowiązek odmówić wykonania rozkazu jeśli jest on niez­godny z prze­pi­sami. Obywa­tele coraz częściej decy­dują się na obywa­tel­skie nieposłus­zeństwo, by zapro­tes­tować prze­ciwko niekon­sty­tu­cy­jnym zmianom w prawie.

A jak to wygląda sytu­acja policji w Niemc­zech?

- W Niemc­zech teore­ty­cznie żaden polic­jant nie jest zmus­zony do wyko­n­y­wania niez­god­nych z jego prze­kona­niami rozkazów. W prak­tyce jednak, jeśli chce wspinać się po szczeb­lach kariery zawo­dowej, czuje, że nie ma żadnego wyboru – komen­tuje Manu, 20-letni student z Niemiec.

„Wolne sądy”

Władza sądow­nicza w Polsce działa poprzez Sąd Najwyższy, sądy pows­zechne i sądy szcze­gólne. Wyróż­niamy również trybu­nały – konsty­tu­cyjny i stanu. Sędziowie, którzy spra­wują najwyższe funkcje nie mogą być zwią­zani z żadną partią poli­ty­czną. Upoli­ty­cz­ni­enie sędziów prowadzi do sytu­acji, w której prawo do rzetel­nego procesu może być zagrożone.

Demons­tranci w Polsce walc­zyli o to, aby parla­ment nie uchwalił ustaw zakła­da­ją­cych zmiany w sądow­nictwie. Obywa­tele poja­wiali się m.in. przed Sejmem i Pałacem Prezy­den­ckim. Akcja Demo­kracja , orga­ni­zacja pozar­zą­dowa, regu­larnie zapras­zała na tzw. łańcuchy światła. Zamiast emble­matów party­jnych ludzie przy­no­sili świece. Zgro­mad­zeni wielok­rotnie skan­do­wali hasło ​„Wolne Sądy”.

W Niemc­zech najgłoś­nie­jszym wydar­ze­niem zwią­zanym z sądow­nictwem była próba wpro­wad­zenia przez rząd ustawy pozwa­la­jącej na sprzedaż danych osobo­wych m.in. firmom prywatnym. Była o tyle kontro­wer­syjna, że miała odbyć się bez wiedzy obyw­ateli. W czasie kiedy wpro­wad­zano zmiany, trwało bowiem EURO 2012. Na miejscu były jednak sądy, które zablo­ko­wały niez­godne z prawem działania rządu. – Od tego czasu koalicja CDU i CSU stara się zmnie­jszyć kompe­tencje sądów – uważa 24-letni Leo z Niemiec.

Nieza­leżnie od tego o którym państwie mówimy, wszędzie istnieją zagrożenia dla równo­wagi podziału władzy. Liczy się przede wszystkim czuj­ność innych organów, a także zaan­gażo­wanie obyw­ateli. Budo­wanie świa­do­mego społec­zeństwa jest największym gwarantem stabil­ności ustroju demo­kra­ty­cz­nego.